Triodos Groenfonds, een van de oudste groenfondsen van Nederland, investeert in drie transities: voedsel, grondstoffen en energie. Veel winst, duurzaam én financieel, kan er worden geboekt door de traditionele manier van bouwen, waarvoor veel primaire grondstoffen nodig zijn en die veel CO2-uitstoot veroorzaakt, te verruilen voor duurzamere bouwvarianten: circulair en natuurinclusief. Deze nieuwe vormen van bouwen staan volop in de belangstelling. Logisch, want het maakt Nederland duurzamer, waarbij ook het woongenot een flinke impuls krijgt.
Willy Bulsink, portfoliomanager van Triodos Groenfonds, en Rianne Koster, senior relatiemanager Duurzaam Vastgoed bij Triodos Bank, praten er met veel enthousiasme over. Duurzamer bouwen is een typisch geval van een win-win, voor mens en wereld.
Om met een basisvraag te beginnen: wat is circulair en natuurinclusief bouwen?
Rianne Koster: “Circulair gebouwde gebouwen kunnen uit elkaar worden gehaald, waardoor de gekozen materialen grotendeels herbruikbaar zijn. Deze manier van bouwen beperkt de CO2-uitstoot aanzienlijk.”
Willy Bulsink: Bij circulair bouwen wordt ook veel gekozen voor natuurlijke materialen, zoals hout, vlas, olifantsgras en hennep. Hout is er voor de constructie, de andere materialen dienen vooral voor isolatie of onderdelen zoals panelen.”
Rianne Koster: “Natuurinclusief bouwen biedt ruimte aan planten en dieren in de directe omgeving van het gebouw. Het verhoogt het welzijn en de gezondheid van de gebruikers. Mensen die in een groenere omgeving leven, worden daar in het algemeen blij van. Daarnaast kunnen bomen die dicht bij de gevel staan voor een natuurlijke koeling binnenshuis zorgen tot wel 5 graden in vergelijk met de omgevingstemperatuur.”
Wat is het probleem met traditionele bouw?
Willy Bulsink: “De bouwsector maakt nog steeds veel gebruik van primaire grondstoffen, maar we kunnen niet oneindig doorgaan met het winnen van deze primaire grondstoffen. Daarnaast is de inzet van beton energie-intensief, belastend in CO2 uitstoot en relatief tijdrovend. Houtbouw slaat juist CO2 op, kan snel gaan en bezorgt veel minder overlast in stofneerval en lawaai. Om die redenen heeft circulair bouwen, en natuurinclusief bouwen wat ons betreft de toekomst.”
Hoe groot is de duurzame winst die met circulair bouwen kan worden behaald?
Rianne Koster: “De vastgoedmarkt is verantwoordelijk voor meer dan 30% van de CO2-uitstoot. Als we daar positief invloed op kunnen uitoefenen dan is dat natuurlijk heel mooi. Dat betekent kiezen voor leegstaand vastgoed dat een nieuwe functie krijgt, voor projecten waar zo min mogelijk nieuwe materialen worden gebruikt, waar mogelijk materialen hergebruiken en/of kiezen voor hergroeibare materialen, zoals hout. Daarbij is het extra voordeel van hout dat het niet alleen hergroeibaar is, maar ook dat het CO2 vasthoudt.”
Willy Bulsink: “Hout is veel lichter dan beton, waardoor fundamenten minder diep hoeven te gaan. Veel kan al worden voorgeproduceerd in de fabriek. Sneller bouwen is sneller verhuren, wat positief is voor het kostenplaatje.”
Rianne Koster: “Doordat bij circulair bouwen veel minder nieuwe en niet-herbruikbare materialen worden gebruikt, wordt er ook veel minder een beroep gedaan op de grondstoffenreserves van moeder aarde.”
Willy Bulsink: “Daarbij kan het verbouwen van biobased materialen zorgen voor een nieuw verdienmodel voor de landbouw.”
Is de duurzaamheid van een gebouw meetbaar?
Rianne Koster: “Jazeker. De milieuprestatie van een gebouw heeft een score, de zogenoemde MPG-score. Het is een optelsom van de milieuschade die de gebruikte materialen in een gebouw veroorzaken. Materiaalkeuze is daarom een belangrijke component. Voor een bouwvergunning voor nieuwbouw woningen mag de MPG-score niet hoger liggen dan 0,8. Wij streven naar maximaal 0,45 voor woningen. Problematisch vinden wij wel dat houtbouw in de huidige berekening te weinig bijdraagt aan een lagere MPG-score.”
Hoe verhouden de kosten circulair bouwen met traditioneel bouwen?
Willy Bulsink: “Er wordt gezegd dat circulair ongeveer 10% duurder is, maar naarmate er meer circulair wordt gebouwd neemt het prijsverschil natuurlijk af. Door het gebruik van prefab is de bouwtijd veel korter en zijn de foutmarges veel kleiner. De ontwikkeling van duurzaam bouwen zou nog veel sneller kunnen gaan als de negatieve milieu-impact van schadelijke grondstoffen, zoals staal en beton, ook in de prijs wordt meegeteld, waarbij de positieve milieu-impact van circulair en natuurinclusief bouwen er juist van worden afgetrokken. We staan nog maar aan het begin van een nieuwe manier van bouwen. Om het een zetje te geven, zou de overheid bijvoorbeeld meer houtbouw kunnen eisen.”
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen ten aanzien van circulair bouwen in Nederland?
Willy Bulsink: “De keuze voor energieneutraal door het zelf opwekken van stroom en het gebruik van slimme technologie. Ook is er meer aandacht voor isolatie en energiezuinige installaties. Daarbij staat een steeds groter deel van circulaire gebouwen uit natuurlijke materialen. Zorgvuldige omgang met watergebruik zien we ook belangrijker worden. Denk aan de inzet van regenwater voor koeling, irrigatie van de tuin en voor het doorspoelen van het toilet.”
Hoe groot kan circulair bouwen worden?
Rianne Koster: “Het is opschaalbaar en kan groot worden. Maar ook als slechts een deel van de Nederlandse bouwproductie circulair en natuurinclusief is, dan heeft dat al een mega-impact op de CO2-uitstoot.”
Willy Bulsink: “Nu is nog 4-5% van de nieuwbouw circulair, maar het duurt altijd een aantal jaren totdat een trend op gang komt. Daarbij heeft de consument ook iets te zeggen. Als de vraag naar deze manier van bouwen stijgt, dan zal het aanbod daarop moeten aansluiten.”
Circulair bouwen kan het huidige Nederlandse woningtekort helpen oplossen?
Rianne Koster: “Met prefab houtbouw kun je snel veel neerzetten, dus ja.”
Willy Bulsink: “De bouwfase is korter en de stikstofuitstoot veel lager, waardoor een bouwproject makkelijker kan beginnen. Ook dat is positief.”
Wat zijn de selectiecriteria om met geld van Triodos Groenfonds bouwprojecten te financieren?
Rianne Koster: “De energieprestatie is leidend en de MPG-score is van belang. Nieuwe panden moeten voor ons energieneutraal zijn en bij bestaande bouw minimaal A-label hebben. Dat zijn basisvoorwaarden. Daarnaast moet een gebouw nog een extra duurzaam pluspunt bieden. Dat kan de materiaalkeuze zijn of dat een leegstand gebouw een nieuwe functie krijgt zodat nieuwbouw niet nodig is.
Willy Bulsink: “In de wettelijke Regeling Groenprojecten staan verschillende criteria waar een gebouw aan moet voldoen. Die wegen voor ons natuurlijk ook heel zwaar. Daarnaast verwachten wij ook een passend rendement op onze investering.”
Concreet, wat zijn voorbeelden van duurzame bouwprojecten die nu door Triodos Groenfonds zijn meegefinancierd?
Rianne Koster: het Cartesiusgebied in Utrecht is een voorbeeld. Daar komt een natuurinclusieve wijk op een voormalig industrieterrein waar Triodos Groenfonds een gebouw met 50 appartementen financiert. Een ander voorbeeld in de portefeuille is het circulaire houtbouwproject MaMa One in Amsterdam-Noord. Daarbij gaat het om woningen in het middensegment. De huur moet betaalbaar zijn. De sociale component doet voor ons ook mee.”
Hoe groot is duurzaam bouwen in de portefeuille van Triodos Groenfonds?
Willy Bulsink: “Door veranderingen in de Regeling Groenprojecten neemt het sterk toe. Van het financieren van duurzame energieprojecten gaan we steeds meer toe naar het financieren van duurzaam vastgoed. Ook dat past bij ons. Uiteindelijk komen bij de keuze voor circulaire en natuurinclusieve bouw een aantal duurzaamheidsambities samen. Het helpt de materialen- en energietransitie vooruit, maar er is ook een sociale kant door te kiezen voor projecten met een betaalbare huur en de positieve bijdrage die deze vorm van bouwen biedt aan het welzijn van bewoners.”
Nederland is graag een duurzame voortrekker. Loopt Nederland een beetje voorop met circulair en natuurinclusief bouwen?
Riannne Koster: “Dat kun je niet zeggen. Vanuit traditie zijn ze in de Alpenlanden en in Scandinavië veel verder. Door de vele bossen is houtbouw daar heel normaal.”
Belangrijk, naast het boeken van impact doet het financiële resultaat er natuurlijk ook toe. Wat kunnen jullie hierover zeggen?
Willy Bulsink: “Bij elke financiering van Triodos Groenfond gaan impact en rendement hand in hand. De financiering moet terugbetaald kunnen worden uit de exploitatie en het rendement moet in overeenstemming zijn met het risico. Ofwel, het moet een gezond project zijn met een gezond rendement.”